Untitled Document

Laboratoriya ishi №2.
Mavzu: Windows NT tizimida tarmoqni tashkil etish ishlari

Ishning maqsadi: Windows NT tizimida tarmoqni tashkil etish ishlarini o`rgatish va amaliy ko`nikmalar hosil qilish.
Kutilayotgan natija: Windows NT tizimida tarmoqni tashkil etish ishlari haqida nazariy va amaliy ko’nikmalar hosil qilinadi.
Laboratoriya jihozlari: Tarqatma topshiriqlar, kompyuterlar.
Ish rejasi:

Nazariy ma`lumotlar bilan yaqindan tanishish.
Topshiriqlar variantlarini o`rganib chiqish.
Topshiriqlar variantlarida keltirilgan masalalarni bajarish .
Natijalarni olish.

Nazariy ma’lumotlar:
Lokal tarmoqda ishlashning asosiy afzalliklari tarmoqlarda aloqaning tuzilishini osongina kuzatish imkoni mavjud. Tarmoq topologiyasi qurilmalarida qo’yilgan taballarni, ishlatiladigan kabelь turini, axborot almashinishda eng qulay boshqarish usulini, ishonchli ishlaishlashini, tarmoqni kengaytirish imkoniyatlarini belgilaydi. Tarmoqni topologiyalarini quyidagi turlariga ajratish mumkin: shina, yulduz, xalqa va daraxt topologiyalari.

SHina topologiyasi: barcha kompьyuterlar bitta aloqa yo’liga parallel ulangan bo’ladi va axborot xar bir kompьyuterdan bir vaqtning o’zida qolgan kompьyuterlaga uzatiladi. SHina topologiyasida tarmoq adapteri boshqa tarmoq topologiyasi adapteriga nisbatan biroz murakkab bo’lsada lekin unchalik qimmat emas.
YUlduz topologiyasi: barcha kompьyuterlar markaziy kompьyuterga bog’lanadi. Ushbu tarmoq ni ikki turga ajratish mumkin. Aktiv va passiv.

Xalqa topologiyasi: tarmoqda kompьyuterlar ketma – ket bog’lanish orqali xalqani xosil qiladi.
Daraxt topologiyasi: markaziy kompьyuter yana bir markaziy kompьyuterga bog’lanadi.

Lokal tarmoqda axborat uzatish uchun axboratni marshrutlash va seleksilash lozim bo’ladi.
Marshrutlash bu-kerakli manzilga axborat blokini uzatish yo’lini anio’lash jarayonidir.
Seleksilash bu-tegishli manzildagi axboratni saralash demakdir.
Lokal tarmoqlar axboratni marshrutlash va senksilash usuli bo’yicha ikki guruhga ajratiladi.
Lokal tarmoqlar senksilash orqali axboratni bir abonent tizimidan boshqa tizimga uzatishni ta’minlaydi.
Ishchi tizimlar katta miqdordagi ma’lumotni saqlash, izlash, mirakkab hisoblashlar, modellashtirish, dasturiy ta’minotni rivojlantirishga xizmat qiladi.
Ma’muriyat tizimlari tarmoqni boshqaradi.Kommunikassion tizimlar abonent tizimlar orasida axboratlarni uzatish uchun marshrutlash va bolashlarni kommutasiya qilish vazifasini bajaradi.
Server tarmoq ishni ta’minlovchi maxsus kompьyuter
Server disklarida kompьyuterlarini birgalikda ishlash imkonini beruvchi dasturlar, ma’lumotlar omborlari va boshqalar saqlanadi.Bundan tashqari modemli va faksli aloqalarni ma’lumotlarin bosmaga chiqarish ishlarini amalga oshiradi. Serverda joylashgan dasturlaradn foydalanish doirasi umumiy masalaninng qo’yilishiga ko’ra cheklangan bo’lishi mumkin .
Konsentrator (NUB) –tarmoqda kompьyuterlarni o’zoro axborat almashinuvini ta’minlovchi maxsus qurilma. Ular 8,12, 16 ta kompьyuterni o’zaro bog’lashi mumkin.
Axboratni uzatish kabellari tarmoqda axboratni bir kompьyuterdan boshqasiga uzatish uchun xizmat qiladi (odatda koasial kabel ishlatiladi).

ko’p marta foydalaniladigan rejimda dasturli modem, printrlar tarmog’idagi dieklarning umumiy resurslardan va hamma kirishi mumkin bo’lgan diskda saqlanuvchi ma’lumotlardan foydalanish, shuningdek, bir kompьyuterdan boshqasiga axborat uzatish imkoniyati. shaxsiy umumiy foydalanuvchi malumotlarni fayilli serverda saqlash imkoniyatining mavjudligi. SHu bois umumiy foydalanadigan ma’lumotlar ustida bir vaqtda bir necha foydalanuvchi ishlay oladi. Net Ware vositasida fayl va kataloglar vositasidagi ma’lumotlar ko’p yoqlama himoya qilinadi.; Umumiy ma’lumotlarning Excel Access kabi tarmoqli amaily dasturlangan mahsulotlar bilan yaratiladi. Ayni paytda dasturda belgilangan kirish uchun chegara tarmoq operatsion tizimi orqali o’rnatilgan chegara doirasida bo’ladi.

Ko’pgina foydalanuvchilar uchun zarur bo’ladigan dasturli vositani doimiy saqlash imkoniyati: U yagona nushada fayl server diskida bo’ladi. SHuni qayd etamizki dasturli vositani doimiy saqlashyofoydalanuvchi ilk ish usullarini buzmaydi.Ko’pgina foydalanuvchilar uchun zarur bo’lgan dasturli vositaga avvalo matn va grafik taxrirlovchi, elektron jadvallar, ma’lumotlar tizimini boshqarish va boshqalar kiradi. Ko’rsatilgan imkoniyatlar orqali quyidagi ishlarni bajarish mumkin: Ishchi stansiyalarninglokal diskni dasturlangan vositalardan saqlashdan ozod qilish xisobiga tashqi xotiradan unumli foydalanish; tarmoq operatsion tizim himoya vositasi bilan dasturli mahsulotlarni ishonchli saqlashda dasturli maxsulotlarni ishlashga loyoqatli ahvolda ishlab turish va ularni yangilashni soddlashtirish, chunki ular fayl-serverda bir nushada saqlanadi.
Tarmoqlarning barcha komzotorlar bilan axborat almashinishi.
Bir yoki bir qancha umumtarmoq prinsiplarda tarmoqdagi barcha foydalanuvchilarning bir vaqtda yozilishi.
Kuchli va sifatli prisiplardan foydalanish imkoniyati dasturli maxsulotlar sifatida bosishi.
Ishning bajarish tartibi.

Laborotoriya ishini nazariy qismini o’qib o’rganib chiqiladi. Kompyuterda lokal tarmoqni tashkil etish uchun ulardan qanday qanday maqsadlarda foydalanishni qarab tarmoqni tashkil etish mumkin. Lokal tarmoqni tashkil etishda kabellar konsentratorlarga to’g’ridan to’g’ri ulanidi. YA’ni kabellarnng ikkala uchida ham silarning ranglar ketma-ketligi bir xil bo’ladi. SHundan so’ng kompyuter sozlanadi. Sozlash quyidagicha olib boriladi.

Ishning maqsadi va vazifasi gapirib beradi.
Nazariy qismini o’qib o’rganadi.
Ishning bajarish tartibini tushuntirib beradi.
Xisobot yozma ravishda topshiriladi.

Lokal tarmoqni qanday usullarda tashkil etish mumkin ?
Marshrutlash jarayonini tushintirb bering ?
Kommunikassion tizimlar xaqida gapirib bering ?
Seleksilash
Yulduz topologiyasi tarmoq topologiyasini afzalliklari xaqida gapirib bering?
Xalqa topologiyasi tarmoq topologiyasini afzalliklari va kamchiliklari xaqida gapirib bering?
Daraxt topologiyasi tarmoq topologiyasini afzalliklari va kamchiliklari xaqida gapirib bering?
SHina topologiyasi tarmoq topologiyasini afzalliklari va kamchiliklari xaqida gapirib bering?
Tarmoqnig texnik vositalari xaqida gapirib bering.

Adabiyotlar ro’yxati:
1. Douglas E. Comer. Computer Networks and Internets (6th Edition). Pearson. USA, 2014. 672-pages.
2. James F. Kurose, Keith W. Ross. Computer networking: a top-down approach (6th Edition). Pearson Cloth Bound with Access Card, USA,2013,889-pages
3. M Aripov, B.Begalov va boshqalar. Axborot texnologiyalari. O‘quv qo‘llanma- T.: “Noshir”, 2009 y.
4. Sattorov A. Informatika va axborot texnologiyalari. Darslik. - Т.: Oʻqituvchi, 2011y.
5. M.Aripov, M.Muhammadiyev. Informatika, informasion texnologiyalar. Darslik. T.: TDYuI, 2004 y.
6. Эндрю Таненбаум, Дэвид Уэзеролл. Компьютерные сети. Издательство ПИТЕР 2012г. 960стр.
7. Р.Хамдамов ва бошқалар. Таълимда ахборот технологиялари. Услубий қўлланма. Тошкент. “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” 2010 й.
8. Виктор Олифер, Наталия Олифер. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы. Учебник. Издательство ПИТЕР 2016г. 992 стр.
9. M.Aripov, M.Fayziyeva, S.Dottayev. Web texnologiyalar. O‘quv qo‘llanma. T.; “Faylasuflar jamiyati”. 2013 y.
10. M.T.Azimjanova, Muradova, M.Pazilova. Informatika va axborot texnologiyalari. O`quv qo`llanma. Toshkent, “O`zbekiston faylasuflari milliy jamiyati”, 2013 y.
11. Велихов А.В и др. Компьтерные сети. Учеб.пос., Москва, ЗАО «Новый издательский дом», 2005 г.